KHÁI NIỆM, ĐỒNG ĐẲNG, ĐỒNG PHÂN, DANH PHÁP VÀ TINH CHẤT VẬT LÍ CỦA ANCOL

I. ĐỊNH NGHĨA VÀ PHÂN LOẠI

1. Định nghĩa

 - Ancol là những hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm hiđroxyl (-OH) liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon no.

 - Công thức chung: R(OH)x

 

2. Phân loại

 - Ancol được phân loại theo cấu tạo gốc hiđrocacbon, theo số lượng nhóm hiđroxyl trong phân tử và bậc của ancol.

 

a. Dựa vào gốc hidrocacbon

 - Gốc hidrocacbon no

Ví dụ: CH₃-CH₂-OH: ancol etylic

 - Gốc hidrocacbon không no

Ví dụ: CH₂=CH-CH₂-OH: ancol anlylic

 - Gốc hidrocacbon thơm

Ví dụ: C₆H₅-CH₂-OH: ancol benzylic

 

b. Dựa vào nhóm chức ancol

 - Ancol đơn chức

Ví dụ: CH₃-CH₂-CH₂-OH: ancol propylic

 - Ancol đa chức

Ví dụ: HO-CH₂-CH(OH)-CH₂-OH: glyxerol

 

c. Dựa vào bậc ancol

 - Ancol bậc 1: R-CH₂-OH

Ví dụ: CH₃-CH₂-CH₂-CH₂-OH: ancol butylic

 - Ancol bậc 2: R-CH(OH)-R'

Ví dụ: CH₃-CH(OH)-CH₂-CH₃: ancol sec-butylic

 - Ancol bậc 3: R-C(R')(OH)-R''

Ví dụ: CH₃-C(CH₃)(OH)-CH₃: ancol text-butylic

 

II. ĐỒNG ĐẲNG, ĐỒNG PHÂN VÀ DANH PHÁP CỦA ANKANOL

1. Đồng đẳng

 CH₄O     CH₃OH      ancol metylic

 C₂H₆O    CH₃-CH₂-OH   ancol etylic

 C₃H₈O ... C_nH_2n+2O (n ≥ 1) dãy đồng đẳng của ancol etylic (ankanol).

 - Khái niệm: Ankanol là hợp chất hữu cơ trong phân tử có 1 nhóm -OH liên kết với gốc hidrocacbon no.

 - Công thức tổng quát: C_nH_2n+1OH  (n ≥ 1). 

2. Đồng phân

C_nH_2n+2O có 2 đồng phân cấu tạo:

 - Ancol no, đơn chức, mạch hở. Công thức tính đồng phân: 2^n-2 (1 < n < 6)

 + Đồng phân mạch cacbon  

 + Đồng phân vị trí nhóm -OH

 - Ete no, đơn chức. 

 

3. Danh pháp

a. Tên thông thường

Cách gọi: ancol (rượu) + Tên gốc hiđrocacbon + ic

* Lưu ý: Một số ancol có tên riêng cần nhớ:

CH₂OH-CH₂OH                   Etilenglicol

CH₂OH-CHOH-CH₂OH       Glixerin (Glixerol)

CH₃-CH(CH₃)-CH₂-CH₂OH  Ancol isoamylic

 

a. Tên thay thế

Cách gọi: số thứ tự nhánh + tên nhánh + tên hiđrocacbon tương ứng + số chỉ vị trí nhóm OH + ol

Ví dụ|: Từ C₄H₁₀O viết các đồng phân ancol và gọi tên

Số đồng phân ancol là 2^n-2 = 4 => C₄H₁₀O có 4 đồng phân ancol 

 CH₃ - CH₂ - CH₂ - CH₂ - OH: butan-1-ol (ancol butylic) 
 CH₃ - CH₂ - CH(OH) - CH₃ : butan-2-ol (ancol sec-butylic) 
 CH₃ - CH(CH₃) - CH₂ - OH : 2-metylpropan-1-ol (ancol iso-butylic) 
 CH₃ - CH(CH₃)(OH) - CH₃ : 2-metylpropan-2-ol  (ancol text-butylic) 

 

III. TÍNH CHẤT VẬT LÍ 

1. Trạng thái         

 - Từ C₁ đến C₁₂ là chất lỏng, từ C₁₃ trở lên là chất rắn. 

 

2. Nhiệt độ sôi

 - So với các chất có M tương đương thì nhiệt độ sôi của: Muối > Axit > Ancol > Anđehit > Hiđrocacbon, ete và este...

 - Giải thích: nhiệt độ sôi của một chất thường phụ thuộc vào các yếu tố:

  + M: M càng lớn thì nhiệt độ sôi càng cao.

  + Độ phân cực của liên kết: liên kết ion > liên kết cộng hóa trị có cực > liên kết cộng hóa trị không cực.

   + Số liên kết hiđro: càng nhiều liên kết H thì nhiệt độ sôi càng cao.

  + Độ bền của liên kết hiđro: liên kết H càng bền thì nhiệt độ sôi càng cao. 

 

3. Độ tan

 - Ancol có 1, 2, 3 nguyên tử C trong phân tử tan vô hạn trong nước.

 - Ancol có càng nhiều C, độ tan trong nước càng giảm vì tính kị nước của gốc hiđrocacbon tăng.

 

* Nhận xét:

 - Khi mạch C càng lớn thì nhiệt độ sôi của ancol càng tăng và khả năng tan trong nước càng giảm.

Trung tâm luyện thi, gia sư - dạy kèm tại nhà NTIC Đà Nẵng