CÁCH GỌI TÊN THÔNG THƯỜNG, TÊN GỐC CHỨC VÀ TÊN THAY THẾ HỢP CHẤT HỮU CƠ

I. Tên gọi thông thường

 - Không tuân theo quy tắc khoa học nào, thường xuất hiện từ xưa và bắt nguồn từ nguyên liệu hoặc tên nhà bác học tìm ra, hoặc một địa điểm nào đó trong tính chất của hợp chất đó.

  Ví dụ: Axit fomic (axit kiến); olefin (khí dầu); axit axetic (axit giấm),…

II. Tên gọi theo theo hệ thống

* Cách nhớ tên của cacbon mạch chính

      met / et / prop / but / pen / hex / hep / oct / non / dec

         1C   2C    3C      4C      5C     6C      7C     8C      9C      10C

        mẹ    em  phải    bón   phân    hóa     học     ở      ngoài   đồng

1. Tên gốc chức

Tên gốc hidrocacbon + tên nhóm chức

a. Tên gọi của một số nhóm chức

  -OH/   -CHO/    -CO-/      -COOH/        -COO-/   -NH₂...

   ancol  andehit  xeton   axit cacboxylic   este       amin

  Ví dụ:

    CH₃ - OH : ancol metylic 

    CH₃ - CHO : Andehit axetic 

b. Tên một số gốc điển hình

 CH₃ –                       : metyl

C₂H₅ –                       : etyl

CH₃-CH₂-CH₂ –        : propyl

(CH₃)₂CH-                 : isopropyl

C₆H₅–                         : phenyl

C₆H₅CH₂–                  : benzyl

CH₂=CH-                    : vinyl

CH₂=CH-CH₂–           : anlyl

2. Tên thay thế 

a. Cấu tạo phân tử hchc: có 3 phần: đầu, thân và đuôi:

 - Các nhánh, nhóm thế và nhóm chức phụ tạo nên phần đầu

 - Mạch chính hay vòng chính tạo nên phần thân

 - Tên nhóm chức chính tạo nên phần đuôi

  Ví dụ:  CH₃ -CH₂ -CH(CH₃)- CH₂-OH  

               2 – metyl butan – 1 – ol 

                   Đầu      Thân       Đuôi

 - Đầu: mạch nhánh metyl ở C số 2, đọc là 2 – metyl

 - Thân: mạch chính có 4C (đánh số từ 1 đến 4) không có liên kết bội, đọc là butan

 - Đuôi: nhóm chức ancol ở C số 1, đọc là 1 – ol

b. Cách chọn mạch chính và đánh số:

 –  Có nhóm chức – dài nhất – chứa nhiều nhánh.

 –  Đánh số ­ưu tiên: chức – nhánh sao cho tổng số chỉ mạch nhánh là nhỏ nhất

c. Cách xác định nhánh tên gốc – chức hay tên thay thế đúng:

 – Nhóm chức :

  Tên gọi của một số nhóm chức như sau:

    -OH/  -CHO/    -CO-/  -COOH/       -NH₂...

      ol       al         on          axit ...oic    amin

 d. Cách gọi tên thay thế

Ví dụ:

                                Tên gốc  – chức           Tên thay thế

CH₃Cl :                       metyl clorua                clometan

CH₂=CH-CH₂-Cl        anlyl clorua                  2-clopropen

CH₃CHClCH₃             isopropyl clorua           2-clopropan

Trung tâm luyện thi, gia sư - dạy kèm tại nhà NTIC Đà Nẵng