XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA

I. Khái niệm, đặc điểm cấu tạo của xà phòng và chất giặt rửa

1. Khái niệm

 a. Xà phòng: là hỗn hợp muối sodium hoặc potassium của các acid béo (muối sodium của palmitic acid hoặc strearic acid) và các chất phụ gia.

 b. Chất giặt rửa tổng hợp: là các chất được tổng hợp hóa học, có tác dụng giặt rửa như xà phòng. Chất này thường là muối sodium alkylsulfate hoặc alkylbenzene sulfonate.

 c. Chất giặt rửa tự nhiên: Một số sản phẩm từ thiên nhiên cũng có tác dụng giặt rửa như bồ kết, bồ hòn,... 

2. Cấu tạo của xà phòng và chất giặt rửa: Gồm 2 phần (Phân cực và không phân cực)

 - Phần phân cực ("đầu" ưa nước): nhóm carboxylate (xà phòng) hoặc sulfate, sulfonate (chất giặt rửa).

 - Phần không phân cực ("đuôi" kị nước): gốc hydrocarbon.

II. Tính chất giặt rửa

- Khi xà phòng (chất giặt rửa) tan vào nước sẽ tạo dung dịch có sức căng bề mặt nhỏ, làm vật dễ thấm ướt.

 - Đuôi kị nước trong xà phòng (chất giặt rửa) thâm nhập vào vết bẩn.

 - Sau đó, chúng phân chia vết bẩn thành các hạt rất nhỏ có đầu ưa nước quay ra ngoài.

 - Các hạt này phân tán vào nước và bị rửa trôi.

III. Phương pháp sản xuất xà phòng và chất giặt rửa

1. Phương pháp sản xuất xà phòng

 - Xà phòng được sản xuất bằng cách đun chất béo với dung dịch NaOH đặc hoặc KOH đặc (phản ứng xà phòng hóa): 

Chất béo  + NaOH/KOH (đun nóng) → Glycerol + Muối Na⁺/K⁺ của acid béo.

 - Xà phòng còn được sản xuất theo sơ đồ:

Alkane (từ dầu mỏ) → Acid béo → Muối Na⁺/K⁺ của acid béo.

2. Phương pháp sản xuất chất giặt rửa

 Sơ đồ:

Dầu mỏ → R-SO₃H (R-OSO₃H) → R-SO₃Na (R-OSO₃Na)

IV. Ứng dụng của xà phòng và chất giặt rửa

     Ngoài các công dụng nổi bật như dùng để tắm, làm sạch và làm dịu làn da nhạy cảm, làm sạch tóc, điều trị nhiễm trùng đường hô hấp, xà phòng còn có rất nhiều công dụng khác như:

     - Bôi trơn ngăn kéo, cửa trượt

     - Ướp hương ngăn kéo tủ quần áo, va li và xe ô tô

     - Bắt vít trên đồ gỗ dễ dàng

     - Lấp liếm lỗ hổng do đinh để lại

     - Nới lỏng ổ khóa

     - Xác định chỗ rò rỉ đường ống nước

     - Lau kính bị hơi nước

     - Đánh móng tay 

• Trung tâm luyện thi - gia sư - dạy kèm tại nhà NTIC Đà Nẵng