PHẢN ỨNG AXIT BAZƠ VÀ THỨ TỰ PHẢN ỨNG AXIT BAZƠ

1. Phản ứng axit - bazơ

- Phản ứng axit - bazơ là phản ứng trong đó có sự nhường và nhận proton (H+).

- Phản ứng axit - bazơ xảy ra theo chiều: Axit mạnh + Bazơ mạnh → Axit yếu hơn + Bazơ yếu hơn.

Chú ý: Các trường hợp ngoại lệ:

     + Tạo thành kết tủa khó tan phản ứng vẫn xảy ra được dù axit hoặc bazơ tạo thành mạnh hơn ban đầu.

CuSO₄ + H₂S → CuS + H₂SO₄ (CuS rất khó tan)

Pb(NO₃)₂ + H₂S → PbS + 2HNO₃ (PbS rất khó tan)

     + Axit khó bay hơi đẩy được axit dễ bay hơi (cả 2 axit đều mạnh):

H₂SO₄ đậm đặc + NaCl rắn → NaHSO₄ + HCl (< 250⁰C)

2. Thứ tự phản ứng axit - bazơ (quy luật cạnh tranh)

a. Khi cho dung dịch chứa 1 axit vào dung dịch chứa nhiều bazơ

- Nguyên tắc: Các bazơ sẽ phản ứng theo thứ tự: axit + bazơ mạnh trước sau đó đến lượt axit + bazơ yếu (nếu axit nhiều thì có thể coi các bazơ phản ứng đồng thời).

- Một số ví dụ:

VD1: Khi cho từ từ dung dịch HCl vào dung dịch chứa đồng thời chứa NaOH và NaAlO₂­:

HCl + NaOH → H₂O + NaCl (ban đầu không thấy có hiện tượng kết tủa)

H₂O + HCl + NaAlO₂ → Al(OH)₃ + NaCl (xuất hiện kết tủa và kết tủa tăng dần)

3HCl + Al(OH)₃ → AlCl₃ + 3H₂O (kết tủa tan đến hết)

VD2: Cho từ từ dung dịch chứa hỗn hợp NaOH và NaAlO₂ vào dung dịch HCl: vì HCl nhiều nên chúng ta không quan sát thấy hiện tượng kết tủa:

HCl + NaOH → H₂O + NaCl

4HCl + NaAlO₂ → AlCl₃ + NaCl + 2H₂O

VD3: Khi cho từ từ dung dịch chứa HCl vào dung dịch có chứa Na₂CO₃ và NaHCO₃:

HCl + Na₂CO₃ → NaCl + NaHCO₃ (không thấy có hiện tượng xuất hiện bọt khí)

HCl + NaHCO₃ → NaCl + CO₂ + H₂O (có khí thoát ra)

VD4: Cho từ từ dung dịch chứa NaHCO₃ và Na₂CO₃ vào dung dịch HCl: ngay lập tức quan sát thấy hiện tượng có khí thoát ra:

Na₂CO₃ + 2HCl → 2NaCl + H₂O + CO₂

NaHCO₃ + HCl → NaCl + H₂O + CO₂

b. Khi cho dung dịch chứa 1 bazơ vào dung dịch có chứa nhiều axit

- Nguyên tắc: Các axit sẽ phản ứng theo thứ tự từ mạnh đến yếu. Nếu bazơ nhiều thì coi các phản ứng xảy ra đồng thời.

VD5: Cho từ từ dung dịch NaOH vào dung dịch chứa đồng thời cả HCl và AlCl₃:

NaOH + HCl → NaCl + H₂O (không có kết tủa xuất hiện)

3NaOH + AlCl₃ → Al(OH)₃ + 3NaCl (có kết tủa xuất hiện và kết tủa tăng dần)

NaOH + Al(OH)₃ → NaAlO₂ + 2H₂O (kết tủa tan đến hết)

VD6: Cho từ từ dung dịch chứa HCl và AlCl₃ vào dung dịch có chứa NaOH:

HCl + NaOH → NaCl + H₂O

AlCl₃ + 4NaOH → NaAlO₂ + 3NaCl + 2H₂O (không thấy có kết tủa)

Trung tâm luyện thi, gia sư - dạy kèm tại nhà NTIC Đà Nẵng