PHẢN ỨNG HÓA HỌC VÀ PHÂN LOẠI PHẢN ỨNG HÓA HỌC

I. LÝ THUYẾT ÔN TẬP

1. Phản ứng hóa học là gì?

 - Là quá trình biến đổi từ chất này thành chất khác.

   Các chất tham gia → các chất sản phẩm

2. Phân loại

 - Phản ứng không làm thay đổi số oxi hóa

  Ví dụ:  Cu(OH)₂ + HCl → CuCl₂ + H₂­O

 - Phản ứng có làm thay đổi số oxi hóa (Phản ứng oxi hóa – khử)

 Ví dụ: H₂S + O₂ → SO₂ + H₂O

3. Cân bằng phản ứng hóa học

a. Cân bằng phản ứng không làm thay đổi số oxi hóa

* Lưu ý: Loại phản ứng hóa học này cân bằng rất đơn giản cần dựa phương pháp đại số giữa số nguyên tử các nguyên tố hóa học trước và sau phản ứng → cân bằng.

Ví dụ: NaOH + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + H₂O

  NaOH → Na₂SO₄ cần 2 NaOH

Tổng số H tham gia = 4 → cần 2H₂O

 → Phương trình đã được cân bằng

  2NaOH + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + 2H₂O

b. Cân bằng phản ứng oxi hóa - khử

- Nguyên tắc: Dựa vào sự bảo toàn electron nghĩa là tổng số electron của chất khử cho phải bằng tổng số electron chất oxi hóa nhận.

- Các bước cân bằng:

 + Bước 1: Xác định số oxi hóa của nguyên tử các nguyên tố trước và sau phản ứng và cho biết chất nào là chất oxi hóa, chất nào là chất khử.

 + Bước 2: Viết các quá trình oxi hóa và quá trình khử:

    Quá trình oxi hóa là quá trình nhường e

    Quá trình khử là quá trình nhận e.

  + Bước 3: Xác định hệ số của 2 quá trình oxi hóa và quá trình khử. Sao cho

Tổng số electron cho = tổng số electron nhận.

 +  Bước 4: Điền các hệ số vào phương trình và tiến hành cân bằng nguyên tử các nguyên tố không làm thay đổi số oxi hóa.

Ví dụ: Cân bằng phản ứng oxi hóa khử sau theo phương pháp thăng bằng electron.

1. NH₃ + O₂ → NO + H₂O (không có yếu tố môi trường)

 + Bước 1:

           N^-3H₃ + O₂⁰ → N⁺²O^-2 + H₂O

            khử      oxh

 + Bước 2:

          N^-3 → N⁺² + 5e (quá trình oxi hóa)

          O₂⁰ + 4e → 2O^-2(quá trình khử)

 + Bước 3: Hệ số cân bằng là 4 và 5

 + Bước 4:

     4NH₃ + 5O₂ → 4NO + 6H₂O

2. Fe + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + SO₂ + H₂O (có yếu tố môi trường)

(tiến hành tương tự)

Fe⁰ + H₂S⁺⁶O₄ đặc nóng → Fe⁺³₂(SO₄)₃ + S⁺⁴O₂ + H₂O

     chất khử   chất oxi hóa

     1 x 2Fe⁰ → 2Fe⁺³ + 6e

     3 x S⁺⁶ + 2e → S⁺⁴

2Fe + 6H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + 3SO₂ + 6H₂O

II. BÀI TẬP VẬN DỤNG

Cân bằng phản ứng oxi hóa khử sau theo phương pháp thăng bằng electron.

Dạng 1: Phản ứng oxi hóa – khử thông thường

1. Zn  +  H₂SO₄  → ZnSO₄  +  H₂S  +  H₂O

2.  KMnO₄ + HCl   →   KCl + MnCl₂ + Cl₂­  + H₂O

3. Mg + HNO₃  →  Mg(NO₃)₂  +  NH₄NO₃  + H₂O

4.  KMnO₄ + FeSO₄ + H₂SO₄  →   Fe₂(SO₄)₃  + MnSO₄ + K₂SO₄ + H₂O

 

Dạng 2: Phản ứng tự oxi hóa – khử

1. Cl₂  +  KOH   ——-> KCl  + KClO₃  +  H₂O

2. S + NaOH  ——> Na₂S  + Na₂SO₃   + H₂O

 

Dạng 3: Phản ứng oxi hóa – khử nội phân tử

1. AgNO₃  ——> Ag  + NO₂  + O₂

2. Cu(NO₃)₂  ——-> CuO   + NO₂  + O₂

3. KMnO₄  ——> K₂MnO₄  +  O₂  +  MnO₂

 

Dạng 4: Phản ứng  oxi hóa – khử  có số oxi hóa là phân số

2. Fe₃O₄   +  HNO₃  ——->  Fe(NO₃)₃   +  NO  + H₂O

3. CH₃ – C = CH  + KMnO₄  + KOH  —-> CH₃ – COOK  + K₂CO₃  + MnO₂ + H₂O

4. CH₃ – CH = CH₂ + KMnO₄ + H₂O —–> CH₃ – CH(OH) –CH₂(OH) + MnO₂ + KOH

 

Dạng 5: Phản ứng  oxi hóa – khử  có nhiều chất khử

1. FeS₂  +  O₂   ——->  Fe₂O₃   +  SO₂

2. FeS  + KNO₃  —–> KNO₂   + Fe₂O₃   +  SO₃

3. FeS₂ + HNO₃   —–>  Fe(NO₃)₃  + H₂SO₄ + NO₂­ + H₂O

4. FeS₂ + HNO₃ + HCl  —–> FeCl₃ + H₂SO₄ + NO­ + H₂O

5. FeS + HNO₃  —–> Fe(NO₃)₃  + Fe₂(SO₄)₃ + NO­ + H₂O

6. Cr₂S₃  + Mn(NO₃)₂  + K₂CO₃  —–> K₂CrO₄  + K₂SO₄  + K₂MnO₄  + NO  + CO₂

 

Dạng 6: Phản ứng  oxi hóa – khử  có só oxi hóa tăng giảm ở nhiều mức

1. Al + HNO₃  ——->  Al(NO₃)₃  +  NO  +  N₂O   +  H₂O  (V_NO  : V_N2O  =  3 :  1)

2. Al + HNO₃  ——->  Al(NO₃)₃  +  NO  +  N₂   +  H₂O  ( n_NO  : n_N2  =  3 :  2)

3. FeO  +  HNO₃  ——>  Fe(NO₃)₃  +  NO₂   + NO  +  H₂O

(Biết tỉ lệ số mol NO₂  :  NO  =  a : b )

4. FeO  +  HNO₃  ——>  N₂O  +  NO  + Fe(NO₃)₃  +  H₂O

(Biết tỉ lệ số mol N₂O  :  NO  =  x : y )

5. Al + HNO₃  ——->  Al(NO₃)₃  +  NO  +  N₂O   +  H₂O

(Biết tỉ lệ số mol NO  :  N₂O  =  1 : 2 )

 

Dạng 7: Phản ứng  oxi hóa – khử  có hệ số bằng chữ

1.  M  + HNO₃  —–>  M(NO₃)_n  + NO₂­ + H₂O 

2.   M  + H₂SO₄  —–>   M₂(SO₄)_n  + SO₂­  + H₂O

3.  Fe_xO_y  + HNO₃ —–>   Fe(NO₃)₃  + NO­ + H₂O

4.  Fe_xO_y + H₂SO₄  —–>  Fe₂(SO₄)₃  +  SO₂­  + H₂O

5. FeO + HNO₃  —–>  Fe(NO₃)₃  + N_xO_y­  + H₂O

6. M₂(CO₃)_n  +  HNO₃  ——> M(NO₃)_m  +  NO  + CO₂  +  H₂O

7. NaIO_x  +  SO₂  +  H₂O   —-> I₂  +  Na₂SO₄   +  H₂SO₄

 

Dạng 8: Phản ứng  oxi hóa – khử  có chất hữu cơ

1. C₆H₁₂O₆   +  H₂SO₄ đ ——->  SO₂   +  CO₂   +  H₂O

2. C₁₂H₂₂O₁₁  +  H₂SO₄  đ  ——-> SO₂ +  CO₂  +  H₂O

3.  CH₃- C  CH  + KMnO₄ + H₂SO₄ ——–> CO₂ +  K₂SO₄  + MnSO₄  + H₂O

4. HOOC – COOH  + KMnO₄ + H₂SO₄  ——> CO₂  +   K₂SO₄  +  MnSO₄   +  H₂O

Trung tâm luyện thi, gia sư - dạy kèm tại nhà NTIC Đà Nẵng