THỰC HÀNH: PHÂN TÍCH ĐỀ LẬP DÀN Ý CHO ĐỀ VĂN NGHỊ LUẬN XÃ HỘI VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG ĐẠO LÍ

ĐỀ: Trong bài hát "Một đời người, một rừng cây" của nhạc sĩ Trần Long Ẩn có đoạn:
“ Ai cũng chọn việc nhẹ nhàng, gian khổ sẽ dành phần ai
Ai cũng một thời trẻ trai, cũng từng nghĩ về đời mình
Phải đâu may nhờ rủi chịu, phải đâu trong đục cũng đành.
Phải không em?... Phải không em?”
Anh/ chị suy nghĩ gì về ý nghĩa của lời hát trên?
 

A. PHÂN TÍCH ĐỀ:

1. Dạng đề: nghị luận về một tư tưởng, đạo lí.

2. Luận đề: Quan niệm sống tích cực là sống vì mọi người.

3. Các thao tác nghị luận: giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận,...

4. Tư liệu dẫn chứng: chủ yếu dẫn chứng thực tế đời sống.
 

B. DÀN Ý THAM KHẢO:

I. Mở bài

- Dẫn dắt vấn đề.

- Trích lời bài hát của nhạc sĩ Trần Long Ẩn 

II. Thân bài

1. Giải thích

- Từng câu của lời bài hát.

- Ý nghĩa lời bài hát của cả đoạn: Lời nhắn nhủ tha thiết về một quan niệm sống tích cực: sống vì mọi người, sống có trách nhiệm, không lẩn tránh, biết gánh vác, không buông trôi, phó mặc số phận, sẵn sàng đương đầu, vượt lên mọi thử thách, không cam chịu, an phận thủ thường…
 

2. Bàn luận

a. Phân tích + Chứng minh

Ý 1: Phải biết sống vì mọi người:

- Trong cuộc sống, có những con người luôn biết sống vì người khác, không ngại khó, ngại khổ, biết vì lợi ích của cộng đồng, biết vì mọi người, sống có trách nhiệm…

- Đó là những con người có nhân cách cao quý, có cuộc sống đáng trân trọng.

* Dẫn chứng:

- Hồ Chí Minh cả đời đấu tranh cho dân tộc…

- Louis Pasteur vì sự sống con người, sẵn sàng thí nghiệm vắc xin chống dại ngay trên cơ thể chính mình…

- anh Nguyễn Văn Trỗi sẵn sàng hi sinh hạnh phúc cá nhân vì lợi ích cách mạng tham gia trận đánh quan trọng đặt mìn cầu Công Lý giết tên Bộ trưởng Quốc phòng Mĩ Mắc- na - ma – ra bởi anh cho rằng: “ Còn thằng Mĩ không ai hạnh phúc nổi cả…”

 
- Đặng Thùy Trâm từ giã Hà Nội vào nơi ác liệt của chiến trường…;

- Thời bình: những chiến sĩ Trường Sa, nhân vật anh thanh niên tình nguyện trong các chiến dịch “Mùa hè xanh”…

Ý 2: Đừng sống như những kẻ sống ích kỉ, vụ lợi, cơ hội

- Bên cạnh đó cũng có những con người luôn sống vị kỉ, cá nhân, nhỏ nhen, luôn tránh né, đùn đẩy khó khăn cho người khác, sống vụ lợi, lợi dụng sự giúp đỡ của người khác để thu vén cho bản thân…

- Lối sống đó rồi sẽ bị xã hội đào thải.
 

* Dẫn chứng:

- loại người Ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau…; những kẻ cơ hội, đục nước béo cò; đó là một số thanh niên chỉ biết ăn chơi, hưởng thụ, thõa mãn những thú vui tầm thường trụy lạc như đua xe bất chấp gieo tai họa cho người khác, đốt thời gian, sức khỏe, tiền bạc nơi vũ trường, , luôn đòi hỏi ở người khác vì mình, vô trách nhiệm với gia đình, xã hội và cả với bản thân…

Ý 3: Cũng không nên sống mờ nhạt, yếu đuối, cam chịu

- Và cũng có những con người sống yếu đuối, thụ động, cam chịu, luôn đổ lỗi cho số phận, đầu hàng những thử thách khó khăn, không đủ ý chí và nghị lực, chỉ biết bi lụy, cúi đầu trước nghịch cảnh…
 

* Dẫn chứng:

- Những kẻ sa ngã, trượt dài trong tha hóa và phạm tội lại đổ lỗi cho hoàn cảnh, số phận…
 

b. Bình luận:

* Đánh giá: Ý nghĩa của lời bài hát.

- Lời bài hát là những lời nhắn nhủ thiết tha gởi đến mọi người, nhất là đối với lớp trẻ, một thông điệp về sống đẹp đầy sức thuyết phục. Nó chứa đựng một quan niệm nhân sinh tích cực, đáng để cho mỗi chúng ta xem như kim chỉ nam trong rèn luyện và tu dưỡng bản thân để có một cuộc sống chân chính.

* Phê phán:

- Từ quan niệm sống đẹp đó phê phán lối sống ích kỉ, nhỏ nhen, vô trách nhiệm, vụ lợi, sống an phận, thụ động, yếu hèn.
 

3. Bài học về nhận thức và hành động.
 

* Nhận thức:

- Hiểu rằng cuộc sống chỉ thật sự có ý nghĩa, nhân cách con người sẽ thật sự cao quý khi biết chọn cho mình lối sống đẹp và cao quý, cự tuyệt lối sống tầm thường, thấp hèn.

- Liên hệ : Nếu là con chim, chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho, đâu phải nhận riêng mình.
(Tố Hữu)

* Hành động:

- Để có thể sống đẹp như lời bài hát gợi ý, thanh niên cần sống có lí tưởng cao đẹp, có ý thức bồi dưỡng lòng nhân ái, vị tha, phải học tập, rèn luyện bản thân ý chí, nghị lực, những năng lực và kĩ năng sống, phải năng động, sáng tạo, sống có trách nhiệm với gia đình và xã hội.

III. Kết bài 

- Đánh giá chung về ý nghĩa của lời hát.

Thầy giáo Phùng An