TÓM TẮT LÍ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP PHẦN TƯƠNG TÁC GEN

 

 

A . TOÙM TAÉT LYÙ THUYEÁT

 

I. TÍNH TRAÏNG ÑA GEN (töông taùc gen / Nhieàu gen chi phoái moät tính traïng)

 

1. TAÙC ÑOÄNG BOÅ TRÔÏ 

a. Khaùi nieäm: Taùc ñoäng boå trôï laø kieåu taùc ñoäng qua laïi cuûa 2 hay nhieàu caëp gen thuoäc nhöõng loâcut khaùc nhau (khoâng alen) laøm xuaát hieän 1 tính traïng môùi.

b. Noäi dung ñònh luaät  

+ Hai hoaëc nhieàu gen khoâng alen coù theå taùc ñoäng leân söï hình thaønh tính traïng. 

+ Caùc daïng taùc ñoäng khaùc nhau cho tæ leä kieåu hình ôû F₂ laø bieán daïng cuûa ( 9: 3: 3: 1 )

c. Caùc daïng taùc ñoäng boå trôï: Caùc tæ leä : 9: 3: 3: 1 ; 9: 6: 1 : 9:7 . Ta chæ xeùt 1 daïng tæ leä : 9: 6: 1.

 

1. Thí nghieäm 1: khi lai 2 thöù bí quaû troøn thuaàn chuûng vôùi nhau , F₂ thu ñöôïc 3 loaïi kieåu hình vôùi tæ leä: 9 deït : 6 troøn : 1 daøi. 

 

2.  Giaûi thích: F₂ coù tæ leä kieåu hình 9: 6:1 = 16 toå hôïp = 4 loaïi giao töû (?F₁)  x 4loaïi giao töû (?F₁)  . Nghóa laø F1 moãi beân cho 4 loaïi giao töû vôùi tæ leä baèng nhau .Vaäy F₁ moãi beân ñeàu phaûi dò hôïp ít nhaát 2 caëp gen , nhöng chæ quy ñònh 1 tính traïng . Vaäy tính traïng daïng quaû do 2 caëp gen naèm treân 2 caëp NST töông ñoàng khaùc nhau taùc ñoäng taùc ñoäng qua laïi cuøng qui ñònh.

- Qui öôùc gen: giaû söû 2 caëp gen töông taùc laø Aa vaø Bb: 

 + Caùc kieåu gen coù 2 gen troäi (A-B-) taùc ñoäng boå trôï hình thaønh bí quaû dẹt.

 + Caùc kieåu gen chæ coù 1 gen troäi: A-bb hoaëc aaB- qui ñònh bí quaû troøn.

 + Kieåu gen coù 2 caëp gen laën (aabb) taùc ñoäng boå trôï hình thaønh bí quaû daøi

-  Sô ñoà lai:  

+ P_TC: AAbb (quaû troøn) x aaBB (quaû troøn) 

+ G_{P :}           Ab                   aB

+ F₁         AaBb  (100% quaû daøi) 

+ F₁ x F₁: AaBb (quaû daøi ) x AaBb (quaû daøi) 

+G_F1: AB , Ab , aB , ab ;  AB , Ab , aB , ab               F₂   : 9 ( A- B- ) : 3 (A- bb) : 3( aaB- ) : 1 aabb

        9 quaû deït      6 quaû troøn           1 quaû daøi

 

2. TAÙC ÑOÄNG AÙT CHEÁ 

 

a. Khaùi nieäm: laø tröôøng hôïp moät gen naøy kieåm haõm hoaït ñoäng cuûa moät gen khaùc, khoâng cuøng loâcut.

 

b. Caùc daïng töông taùc aùt cheá: AÙt cheá gen troäi ( 12:3:1; 13: 3 ) vaø aùt cheá do gen laën (9: 4: 3). Ta chæ xeùt 1 daïng tæ leä 12 :3 :1

1. Thí nghieäm: Cho lai ngöïa loâng xaùm thuaàn chuûng vôùi ngöïa loâng hung thuaàn chuûng, döôïc F₁ toaøn loâng xaùm. Cho caùc con ngöïa F₁ giao phoái vôùi nhau, F₂ coù söï phaân li kieåu hình theo tæ leä: 12 xam : 3 ñen: 1 hung.

2 . Giaûi thích: (töông töï taùc ñoäng boå trôï)

* Tröôøng hôïp A aùt cheá :

- Caùc kieåu gen coù maët gen troäi A (A-B- ; A- bb) aùt cheá hoaït ñoäng caëp gen B, b à qui ñònh loâng xaùm.

- Caùc kieåu gen (aaB-) coù gen troäi B khoâng bò aùt cheá à qui ñònh maøu ñen.

- Kieåu gen coù 2 caëp gen laën aabb à qui ñònh loâng hung

- Sô ñoà lai:

+ P_TC: AABB (xaùm) x aabb (hung) 

+ G_{P :}       Ab              aB 

+ F₁      AaBb  ( 100% xaùm )

+ F₁ x F₁: AaBb (xaùm) x AaBb (xaùm)

+ G_F1: AB, Ab, aB, ab ; AB, Ab, aB, ab 

 F₂  : 9 ( A- B- ): 3 (A- bb)  : 3( aaB- ) : 1 aabb

             12  xám         3 ñen        1 hung

* Tröôøng hôïp B aùt cheá:

- Caùc kieåu gen coù maët gen troäi B (A-B-; aaB-) aùt cheá hoaït ñoäng caëp gen B, b à qui ñònh loâng xaùm.

- Caùc kieåu gen (A-bb) coù gen troäi A khoâng bò aùt cheáà qui ñònh maøu ñen

- Kieåu gen coù 2 caëp gen laën aabbà qui ñònh loâng hung.

- Sô ñoà lai: 

+ P_TC: AABB (xaùm) x aabb (hung) 

+ G_{P :}         Ab              aB

+ F₁            AaBb (100% xaùm) 

+ F₁ x F₁: AaBb (xaùm) x AaBb (xaùm) 

+ G_F1: AB, Ab, aB, ab; AB, Ab, aB, ab 

  F₂: 9 (A- B-) : 3 (aaB-) : 3(A-bb ) : 1 aabb

           12 xám       3 ñen          1 hung

3. TAÙC ÑOÄNG COÄNG GOÄP 

a. Khaùi nieäm: Taùc ñoäng coäng goäp laø kieåu taùc ñoäng cuûa nhieàu gen, trong đoù moåi gen ñoùng goùp 1 phaàn nhö nhau vaøo söï phaùt trieån cuûa cùng 1 tính traïng.     

b. Thí nghieäm: Lai gioáng luau mì haït ñoû thuaàn chuûng (TC) vôùi gioáng haït traéng TC, ôû F₁ thu döôïc toaøn haït doû ñeán F₂ coù söï phaân li kieåu hình: 15 ñoû : 1 traéng. Maøu doû coù ñoä ñaäm nhaït khaùc nhau, töø ñoû thaåm ñeán ñoû nhaït. 

c. Giaûi thích: Maøu saéc haït lúa mì ôû F₂ coù tæ leä phaân li kieåu hình laø 15 :1 goàm 16 toå hôïp, neân maøu saéc phaûi do 2 caëp gen naèm treân 2 caëp NST khaùc nhau töông taùc qui ñònh. 

- Qui öôùc: Giaû söû 2 caëp gen töông taùc laø Aa, Bb

+ Caùc kieåu gen coù maët gen troäi (A-B-: A-bb: aaB-) ñeàu qui ñònh haït maøu ñoû. Soá löôïng gen troäi trong kieåu gen caøng nhieàu thì maøu ñoû caøng ñaäm. 

+ Kieåu gen khoâng coù maët gen troäi naøo caû (aabb) à qui ñònh haït traéng

- Sô ñoà lai: 

+ P_TC: AABB (ñoû) x aabb (traéng) 

+ G_{P :}        Ab            aB 

+ F₁       AaBb (100% ñoû) 

+ F₁ x F₁: AaBb (ñoû) x AaBb (ñoû) 

+ G_F1 : AB, Ab, aB, ab; AB, Ab, aB, ab 

   F₂  : 9 (A- B-) : 3 (A- bb): 3(aaB-) : 1 aabb

            15 ñoû (ñaäm à nhaït)        1 traéng

 

II. GEN ÑA HIEÄU (moät gen chi phoái nhieàu tính traïng)  

1. Ví duï

- ÔÛ ñaäu Haø Lan: Thöù hoa tím thì haït naâu, naùch laù coù chaám ñen; thöù hoa traéng thì haït nhaït naùch laù khoâng chaám naâu.

- ÔÛ ruoài Giaám: Caùc gen qui ñònh caùnh ngaén thì ñoát thaân ngaén , loâng cöùng, hình daïng cô quan sin h duïc thay ñoåi, đeû tröùng ít, tuoåi thoï giaûm aáu truøng suy yeáu …. Coøn gen quy ñònh caùnh daøi thì thaân ñoát daøi, loâng meàm ñeå tröùng nhieàu, tuoåi thoï cao, aáu truøng maïnh …

 

2. Giaûi thích: Moãi nhoùm tính traïng treân deàu do 1 gen qui ñònh.

  

B PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI

 

I. CAÙC KIEÅU TÖÔNG TAÙC

Moãi kieåu töông taùc coù 1 tæ leä KH tieâu bieåu döïa theo bieán daïng cuûa (3:1)² nhö sau: 

 

1. Kieåu hoã trôï coù 3 tæ leä KH: 9: 3 : 3 : 1; 9: 6: 1; 9: 7.             a) Hoã trôï gen troäi hình thaønh 4 KH: 9 : 3 : 3 : 1

    A-B- ≠ A-bb ≠ aaB- ≠ aabb thuoäc tæ leä: 9:3:3:1

b) Hoã trôï gen troäi hình thaønh 3 KH:  9 : 6 : 1

    A-B- ≠ (A-bb = aaB-) ≠ aabb thuoäc tæ leä: 9 : 6 : 1

c) Hoã trôï gen troäi hình thaønh 2 KH: 9:7

   A-B- ≠ (A-bb = aaB- = aabb) thuoäc tæ leä: 9:7

 

   2. Kieåu aùt cheá coù 3 tæ leä KG: 12:3:1; 13:3; 9:4:3

    a) AÙt cheá gen troäi hình thaønh 3 KH: 12:3:1

     (A-B- = A-bb) ≠aaB- ≠ aabb thuoäc tæ leä: 12:3:1

 b) AÙt cheá gen troäi hình thaønh 2 KH: 13: 3

  (A-B- = A-bb = aabb) ≠ aaB- thuoäc tæ leä: 13:3

 c) AÙt cheá gen laën hình thaønh 3 KH: 9:4:3

  A-B- ≠ ( A-bb = aabb) ≠ aaB- thuoäc tæ leä: 9:4:3

 

   3. Taùc ñoäng coäng goäp (tích luyõ) hình thaønh 2 KH: 15 :1 

      A-B- ≠ (A-bb = aabb) ≠ aaB- 

    -  Toång quaùt n caëp gen taùc ñoäng coäng goäp => tæ leä KH theo heä soá moãi soá haïng trong trieån khai cuûa nhò thöùc Newton (A+a)^n.  

 

 II. XAÙC ÑÒNH SOÁ CAËP GEN TÖÔNG TAÙC (Ñeå nhaän ñònh quy luaät di truyeàn) 

 

  - Thöôøng döïa vaøo keát quaû phaân tính theá heä lai => soá kieåu toå hôïp giao töû => soá loaïi giao töû cuûa boá meï => soá caëp gen töông taùc. 

 -  Tæ leä kieåu phaân tính coù theå thuoäc 16 kieåu toå hôïp nhö: 9:6:1; 9:7 …… hoaëc 8 kieåu toå hôïp nhö 4:3:1; 6: 1:1 …. Hoaëc 4 kieåu toå hôïp nhö: 3: 1; 1:2:1 … (xem baûng ghi caùc kieåu töông taùc töông öùng)

 

 III. DÖÏ ÑOAÙN KIEÅU TÖÔNG TAÙC 

 -  Sau khi xaùc ñònh kieåu töông taùc, ñoàng thôøi xaùc ñònh kieåu gen boá meï => vieát sô ñoà lai coù theå coù cuûa pheùp lai ñoù ñeå thaáy tæ leä KG theo daïng naøo, ñoái chieáu vôùi tæ leä KH cuûa ñeà baøi => döï ñoaùn kieåu töông taùc.

 

tải bài tập trắc nghiệm

Trung tâm gia sư NTIC

(nguồn từ tư liệu sinh học)

LIÊN HỆ NGAY VỚI CHÚNG TÔI ĐỂ BIẾT THÊM THÔNG TIN CHI TIẾT

ĐÀO TẠO NTIC  

Địa chỉ: Đường nguyễn lương bằng, P.Hoà Khánh Bắc, Q.Liêu Chiểu, Tp.Đà Nẵng
Hotline: 0905540067 - 0778494857 

Email: daotaontic@gmail.com